Kościół pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bieruniu w 100-lecie konsekracji świątyni

Wśród wielu okrągłych rocznic przypadających w tym roku, a związanych z setną rocznicą przyłączenia Górnego Śląska do Polski, warto wspomnieć o uzyskaniu 100 lat temu, przez ludność Nowego Bierunia, Czarnuchowic i Bijasowic własnej świątyni katolickiej. Stało się to faktem 5 listopada 1922 roku, kiedy to miejscowi katolicy odkupili kaplicę, od opuszczających te tereny Niemców - protestantów i jeszcze w tym samym roku, doprowadzili do konsekracji tejże kaplicy na świątynię katolicką. Można powiedzieć, że w taki oto sposób, losy Bierunia Nowego i nowobieruńskiego kościoła splotły się z historią II Rzeczpospolitej.

Kościół NSPJ - widok współczesny

Sięgnijmy, zatem do początków miejscowości Nowy Bieruń tj. do I połowy XIX wieku, kiedy to Górny Śląsk znajdował się w granicach państwa Pruskiego. Nowy Bieruń, wówczas Neuberun powstawał na gruntach istniejących tutaj gmin, mianowicie: Zabrzega, Porąbka i Kopciowic. Ludność zamieszkująca te tereny od pokoleń posługiwała się językiem polskim (gwarą śląską) i była wyznania katolickiego - nie posiadała jednak swojego kościoła i przynależała do okolicznych parafii; lędzińskiej, chełmskiej a wcześniej oświęcimskiej. Miejscowi katolicy stale dążyli do budowy kościoła i utworzenia własnej parafii. Nie było to łatwe, bowiem na terenie Nowego Bierunia (od 1875 roku samodzielnej gminy) masowo osiedlały się osoby i całe rodziny, sprowadzani z głębi państwa Pruskiego - najczęściej ewangelicy. Obserwowano napływ i osadnictwo urzędników, kupców, restauratorów itp., co było związane z powstaniem w tym miejscu Górnego Śląska, ważnego punktu granicznego, celnego i pocztowego.

To owi przybysze, przy systemowym wsparciu władz pruskich, doprowadzili w 1909 r. do wybudowania, pierwszej na tym terenie świątyni - kaplicy ewangelickiej. Grunt pod budowę darował zarządca miejscowego majątku na Solcu Max Schultze (mimo, że był katolikiem), Królewska Regencja dała 9 tys. marek, Książe Pszczyński 1 tys. marek, Główna Rada Ewangelicka 4,5 tys. marek, inni więksi darczyńcy 2,45 tys. marek. Z drobnych ofiar wpłynęło 3 tys. marek. Katolicy, których tu była większość, musieli zadowolić w owym czasie, nabożeństwami odprawianymi w poczekalni budynku miejscowej stacji kolejowej.

Wnętrze kaplicy ewangelickiej

Jednakże minęło zaledwie kilka lat, gdy po I Wojnie Światowej w okresie plebiscytowym zarysowała się perspektywa włączenia tej części Górnego Śląska do Polski. Po kolejnych Powstaniach Śląskich, w których mieszkańcy Nowego Bierunia mieli swój znaczący udział, rozpoczął się z tego terenu, odpływ ludności pochodzenia niemieckiego. a kaplica ewangelicka została opuszczona.

W tej sytuacji katolicy z gmin Bieruń Nowy i Czarnuchowice w 1922 roku wykupili kaplicę od zboru ewangelickiego wraz z 2 - morgową parcelą pod przyszły cmentarz, za kwotę 200 tys. marek. Wcześniej, bo w 1921 r. zakupili budynek pod przyszłą plebanię za 75 tys. marek. Do szybkiego zebrania sumy kupna przyczyniła się wrocławska centrala miejscowego tartaku, która przeznaczyła 20 tys. marek oraz zarząd hrabstwa Thiele-Winkler 10 tys. marek. Pozostałe 170 tys. plus 75 tys. na plebanię, zebrali jednak sami przyszli parafianie, okazując się w tym względzie wielce ofiarni.

Jeszcze w tym samym roku, 5 listopada 1922 r. doprowadzili oni do konsekracji budynku na świątynię katolicką. Konsekracji dokonał ks. proboszcz Mateusz Bielok z parafii starobieruńskiej z polecenia ówczesnego Delegata biskupa wrocławskiego ks. Jana Kapicy.

 Wystrój z metaloplastyką

Wraz z budynkiem kaplicy na własność kupujących przeszedł skromny inwentarz, dwa stalowe dzwony, sygnaturka i organy. Świątynia jednak nie posiadała ołtarza, a wszystkie sprzęty i naczynia liturgiczne, jakie znajdują się w kościołach katolickich, trzeba było sprowadzić do nowo nabytego kościoła, nim został poświęcony.

Ponadto budynek kościoła był stanowczo za mały, mógł pomieścić jedynie 160 wiernych, podczas gdy przewidywano wielkość parafii na ok. 2 000 dusz (w 1927 r. liczba parafian wyniosła 2 207). To też od razu czyniono starania o jego rozbudowę. W maju 1925 r. uzyskano zgodę na powiększenie kościoła, a budowę ukończono jeszcze tego samego roku, powiększając jego powierzchnię ponad dwukrotnie. Rozbudowany kościół poświecono 29 listopada. Podziwiane było tempo prowadzonych prac budowlanych z udziałem ogółu parafian oraz kolejny wysiłek finansowy. Budowę prowadził budowniczy Walenty Kocurek z Bijasowic wg. projektu inż. Ebnera.

Równolegle 29 lipca 1925 roku erygowano w Bieruniu Nowym parafię pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa.

                                                                                                   Zabytkowy ołtarz główny

Kościół wymagał teraz urządzenia wnętrza. W 1925 r. pracownia w Pawłowicach wykonała w drewnie ołtarz główny w stylu barokowym, poświęcony Najświętszemu Sercu Pana Jezusa, ufundowany przez kolejarzy i górników. Wkrótce ufundowano ołtarz boczny p.w. Matki Bożej oraz drugi ołtarz boczny p.w. św. Józefa, które wykonane zostały przez pracownię Sklorza z Bierunia Starego. Cenne witraże do kościoła wykonano później, prawdopodobnie w okresie II Wojny Światowej.

Po wojnie społeczność Bierunia Nowego przystąpiła do naprawy szkód, oraz uzupełnienia wyposażenia kościoła. W latach 1949 - 1958 ufundowano: obrazy Drogi Krzyżowej (jest to kopia dzieła Gebharda Fugla, wykonana przez Jana Nygę), nową chrzcielnicę (wykonanie - rzeźbiarz Józef Rąpała), ambonę, ołtarz boczny p.w. św. Teresy, ołtarz boczny p.w. św. Antoniego (wykonanie - Wiktor Jaromin, rzeźby ołtarzowe - Józef Rąpała, obrazy - Jan Nyga) W 1958 r. krakowski artysta rzeźbiarz Józef Rąpała wykonał figurę Najświętszego Serca Pana Jezusa, którą umieszczono w ołtarzu głównym.

Architektura budynku kościoła, styl, jakość, wysokie walory artystyczne witraży i wyposażenia kościoła czyniły go jednym z najpiękniejszych w okolicy. W późniejszym czasie te cechy zdecydowały, że budynek kościoła został wpisany do Rejestru Zabytków Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Katowicach pod nr A/402/13 na wniosek, Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, dn. 26.02.2013 K-RD.5130.3.2013.KL

Lata 1971 - 1976 to okres, kiedy w wystroju kościoła NSPJ w Bieruniu Nowym przeprowadzono daleko idące zmiany. Przystąpiono do realizacji zaleceń Soboru Watykańskiego II dot. zmian w liturgii i w związku z tym wyposażenia prezbiterium i samego ołtarza. Nowa aranżacja wnętrza kościoła z wykorzystaniem elementów metaloplastyki z blachy miedzianej i mosiężnej, opracowana przez inż. Teofila i została zaakceptowana przez Komisję Sztuki Sakralnej w 1973 r. Dla realizacji tego projektu konieczne było usunięcie balasek, ambony i zabytkowego ołtarza głównego.

Wielu parafian nie mogło pogodzić się z utratą tak wielu elementów dziedzictwa kościelnego i zabezpieczyła je przed zniszczeniem, na plebanii bądź w prywatnych zbiorach. Większość jednak przepadła bezpowrotnie. Na szczęście, zachowała się dokumentacja fotograficzna zabytkowego wystroju, co daje nadzieją na jego odtworzenie w przyszłości.

Brak akceptacji wystroju z metaloplastyką, doprowadziły do powstania nowej aranżacji wnętrza kościoła, która przetrwała do dnia dzisiejszego, choć jest przez wielu traktowana, jako tymczasowa. Jej autorem i wykonawcą malowideł był prof. Adam Romaniuk.

W 2012 r. grupa parafian NSPJ zainicjowała budowę tradycyjnych organów kościelnych. Autorem projektu był prof. Julian Gembalski a wykonawcą firma pana Marka Cepki.  Dzięki pomocy Gminy Bieruń, zostały one zbudowane i poświęcone w 2014 r. Swym brzmieniem cieszą uczestników nabożeństw i słuchaczy koncertów. Prospekt organowy stanowi też piękny element wystroju świątyni.

Wnętrze współczesne

W swojej niedługiej, aczkolwiek burzliwej historii, losy Bierunia Nowego i nowobieruńskiej parafii jeszcze raz złączyły się z losami Polski i jej najnowszą historią. W 1981 r. w czasie pamiętnego strajku w Kopalni „Piast” w Bieruniu Nowym to księża z parafii NSPJ w Bieruniu Nowym modlili się z górnikami na cechowni KWK „Piast” przed ołtarzem św. Barbary a później w gronie proboszczów okolicznych parafii i ks. biskupa Janusza Zimniaka, na dole kopalni udzielali górnikom otuchy i porady. W 1985 r. z parafii NSPJ w Bieruniu Nowym wydzieliła się parafia górnicza p.w. św. Barbary, a w 1998 r. poświęcony został kościół p.w. św. Barbary, którego budowie patronowała nowobieruńska Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa.

                                                                                                    Norbert Jaromin