Historia

Początki osadnictwa

Dzisiejsza gmina Bieruń składa się z pomniejszych miejscowości takich jak m.in.: Bieruń Stary, Bieruń Nowy, Jajosty, Kopań, Ściernie, Bijasowice, Zabrzeg, Czarnuchowice, Kopiec, które w historii cieszyły się odrębnością. Początki osadnictwa na tym terenie giną w mrokach historii. Współczesna nauka, ze względu na brak źródeł, nie jest w stanie jednoznacznie odpowiedzieć, kiedy rozpoczęła się tu działalność człowieka. Zachowane dokumenty wskazują na istnienie wsi w Ścierniach (1272r.) i Bijasowicach (1360r.). Bieruń po raz pierwszy wzmiankowany jest w 1376 roku, leżał on na szlaku handlowym łączącym Kraków z Opawą. W miejscu gdzie szlak schodził z pagórków w zabagniony teren rzeki Mlecznej wzniesiono punkt kontrolny i celny, w postaci wieży wartowniczej na warownym kopcu, ów kopiec i osiedle koło niego powstałe stały się zarodkiem późniejszego miasta. Nazwa miasta może pochodzić od staroczeskiego słowa „berrn" co oznaczało cło ściągane na rzecz władcy. Dokładniejsze informacje na temat osady dostarcza dokument księcia opawsko-raciborskiego Jana II Żelaznego (z dynastii Przemyślidów opawskich), o przekazaniu wójtostwa w Bieruniu niejakiemu Cussowiczowi. Dowiadujemy się z niego, iż istniała tu już wcześniej osada (borgstadel), ze zniszczonym gródkiem, młynem i trzema stawami.

Rozwój miasta w epoce nowożytnej

Położenie na ważnych szlakach komunikacyjnych sprzyjało rozwojowi miasta. Jednak bujny rozkwit gospodarczy Bierunia przypada na połowę XVI wieku, kiedy to miasto otrzymało przywileje targowe. Handlowano wtedy: bydłem, końmi, solą, zbożem, wełną, rybami, hodowanymi w okolicznych stawach. Rozwinęło się rzemiosło, kowalstwo, włókiennictwo, szewstwo. Stopniowo na znaczeniu zaczął tracić urząd wójta kopiecznego (reprezentanta właściciela ziem), z kolei swoją rolę zwiększyła rada miejska z burmistrzem na czele.

Układ przestrzenny miasta był typowy dla wszystkich miast nowoustrojowych: regularny plan miasta, prawie kwadratowy rynek, czyli plac targowy, otoczony domami obywateli, od rynku rozgałęziają się pod kątem prostym ulice. Miasteczko, aż do pożaru w 1847 roku było drewniane, poza wzniesionym w 1768 r. kościołem i paru kamieniami przy rynku.

W 1517 roku Bieruń stał się częścią Wolnego Pszczyńskiego Państwa Stanowego, jego istnienie zatwierdził król czeski Ferdynand I, przyznając tytuł Wolnego Pana magnatom węgierskim z rodziny Turzonów. Przedstawiciele owego rodu podarowali miastu w 1525 roku browar oraz rozwinęli na terenie Bierunia gospodarkę rybną, w 1536 rozbudowano okoliczne stawy, tworząc Wielki Staw Bieruński, wówczas był to jeden z największych tego typu obiekt na Śląsku. Staw osuszono w XIX wieku, a o jego istnieniu świadczy istniejąca po dziś dzień 1,5 kilometrowa grobel, która miała za zadanie chronić miasto przed zalaniem.

Od połowy XVIII wieku istniała w mieście Żydowska Gmina Wyznaniowa, która od 1812 roku posiadała bożnicę i zachowany do dziś cmentarz.

W pierwszej połowie XIX wieku, a ściślej w roku 1824 wybudowano pierwszą na Górnym Śląsku szosę międzypaństwową, która biegła z Wrocławia do Krakowa przez m.in. Bieruń, na skrzyżowaniu tejże szosy ze starą drogą z Bytomia do Oświęcimia, w Zabrzegu (Solcu) powstała nowa kolonia, którą zaczęto nazywać Nowym Bieruniem. Zawdzięczała ona swój rozwój budowie: gmachu królewsko-pruskiego Głównego Urzędu Celnego, remizy towarowej, faktorii solnej, gospody, szkoły podstawowej oraz apteki, masarni, piekarni i powstaniu pojedynczych gospodarstw. W tym samym czasie w Nowym Bieruniu znajdował się Główny Urząd Pocztowy, a od 1850 roku delegatura Sądu Powiatowego, z prawem sądzenia przestępstw kryminalnych. Oficjalnie nowa osada w 1833 roku otrzymała nazwę Nowy Bieruń. Budowa wspomnianych obiektów administracyjnych pociągnęła za sobą napływ urzędników celnych, funkcjonariuszy granicznych, urzędników pocztowych, nauczycieli, sędziów i różnego rodzaju rzemieślników oraz robotników wykwalifikowanych.

Budowa w 1853 roku linii kolejowej biegnącej przez Nowy Bieruń, a łączącej Śląsk pruski z austriackim sprzyjała rozwojowi osadnictwa oraz przyczyniła się do napływu innych grup zawodowych, w tym kolejarzy. Powstanie drugiego skupiska miejskiego spowodowało, że dla odróżnienia zaczęto używać dla pierwszego nazwy Stary Bieruń.

Przełom XIX i XX wieku to dla całego Śląska okres rozwoju i industrializacji, w Bieruniu powstała wówczas fabryka zapałek tzw. Siarkownia, a w 1871 roku Fabryka Dynamitu. Wybudowano wodociągi, szkoły i wiele innych elementów infrastruktury społecznej.

Współczesność

W latach 70-tych na terenie miasta wybudowano m.in. Kopalnię Węgla Kamiennego „Piast", mleczarnię „Śląsk" - obecnie „Danone" oraz Fabrykę Samochodów Małolitrażowych - obecnie „Fiat Auto Poland". Bieruń nie posiadał wówczas samodzielności prawnej, gdyż w roku 1975 został włączony do Tychów.

Po kilkunastu latach ponownie odzyskał samodzielność i z dniem 2 kwietnia 1991 roku stał się gminą o statusie miasta. Miastu nie przywrócono jednak historycznych granic, zwłaszcza w odniesieniu do Tychów, którym pozostawiono część produkcyjną Fiata oraz osiedle mieszkaniowe Homera. W wyniku starań władz Bierunia, zmiany przepisów dotyczących uregulowań podatkowych oraz starań samych mieszkańców osiedla, po ośmiu latach zostało ono włączone w granice Bierunia. Dokonano wówczas również drobnych korekt granic z Chełmem Śląskim.

Odzyskanie samodzielności administracyjnej przez Bieruń w 1991r. dało mu możliwość dynamicznego rozwoju. Pomyślnie zakończyły się starania Bierunia i gmin sąsiednich o utworzenie powiatu ziemskiego. Siedzibę starostwa, które powstało w 1998r. ulokowano w Bieruniu. W 2002r. otwarto na terenie Bierunia budynek Centrum Inicjatyw Gospodarczych, który jest siedzibą Bieruńskiej Fundacji Inicjatyw Gospodarczych. Fundacja ta wspiera działania lokalnych przedsiębiorców. W latach 2004 - 2005 bieruński rynek uległ całkowitej renowacji, dzięki czemu został wyróżniony w konkursie na Najlepszą Przestrzeń Województwa Śląskiego 2005 roku. W ramach renowacji usytuowano na nim zegar słoneczny, centralnie umieszczony (wzorowany na przedwojennym) pomnik Powstańców Śląskich, zarys historycznej wagi miejskiej oraz studnia z postaciami „Utopców" - tajemniczych duchów, będących tematem wielu ludowych podań wywodzących się z Bierunia.

Ponadto dzięki staraniom Gminy Bieruń, decyzją Rady Ministrów z 2005 roku, ponad 38 ha bieruńskich gruntów włączono do Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Gmina Bieruń kosztem 8 mln złotych zrealizowała budowę skrzyżowania łączącego tereny strefy z drogą DK44, która w 2007 roku poddana została gruntownemu remontowi. Od 2006r. na terenie miasta funkcjonuje Powiatowa Komenda Policji. Budowa siedziby komendy, która jest jednym z najnowocześniejszych tego typu obiektów w Polsce, została w 70% sfinansowana z budżetu gminy. W 2007 roku oddano do użytku budynek infrastruktury społecznej zlokalizowany na rynku, w którym znajdują się także jednostki Urzędu Miejskiego w Bieruniu, sale szkoleń, sala komputerowa z ogólnodostępnym Internetem, Punkt Informacji dla Uzależnionych od Narkotyków i Alkoholu, Punkt Informacji Turystycznej i Promocji Miasta oraz Punkt Doradztwa Zawodowego.

Zobacz zdjęcia z przeszłości Bierunia

Zdjęcia z przeszłości Bierunia

Z przeszłości Bierunia